در ایران، مرجع اصلی این استانداردها، مقررات ملی ساختمان و آیین‌نامه‌های سازمان نظام مهندسی است که در بسیاری موارد به استانداردهای بین‌المللی مانند AWS و ISO نیز ارجاع می‌دهد. در این مقاله، با مهم‌ترین استانداردهای جوشکاری در اسکلت فلزی ایران آشنا می‌شویم و تجربه شرکت‌های حرفه‌ای مانند ابنیه را در رعایت این ضوابط بررسی می‌کنیم.
۱. مبحث دهم مقررات ملی ساختمان (طرح و اجرای ساختمان‌های فولادی)
این مبحث، اصلی‌ترین سند ملی برای طراحی و اجرای اسکلت‌های فولادی در ایران است. در بخش‌هایی از این مبحث به صراحت الزامات مربوط به جوشکاری اشاره شده، از جمله:
نوع مجاز جوش‌ها (لبه‌دار، شیاری، گوشه‌ای و...)
ابعاد حداقلی گل جوش
الزامات اجرای جوش در محل و در کارخانه
نحوه آماده‌سازی سطوح قبل از جوش
نیاز به اجرای WPS (دستورالعمل جوشکاری) و تایید آن توسط مهندس مشاور
لزوم آزمون جوشکاران (تست تایید صلاحیت)
مطابقت کامل با مبحث دهم شرط لازم برای تأیید نهایی سازه توسط ناظر سازه است.
۲. آیین‌نامه AWS D1.1 (استاندارد جوشکاری سازه‌های فولادی آمریکا)
بسیاری از شرکت‌های حرفه‌ای در ایران، از جمله شرکت ابنیه، در کنار مبحث دهم از آیین‌نامه بسیار معتبر AWS D1.1 به‌عنوان مرجع فنی استفاده می‌کنند. این استاندارد که توسط انجمن جوشکاری آمریکا تدوین شده، دستورالعمل جامعی برای موارد زیر ارائه می‌دهد:
تهیه و تایید WPS (Welding Procedure Specification)
تعیین حدود قابل‌قبول ناپیوستگی‌ها (Discontinuities)
تایید صلاحیت جوشکار (Welder Qualification Test)
ضوابط بازرسی چشمی، رادیوگرافی، اولتراسونیک و سایر تست‌ها
کنترل کیفی در محل و کارگاه
در پروژه‌های بزرگ یا حساس، ناظران سازه ممکن است اجرای جوش طبق AWS D1.1 را الزامی کنند.
۳. استاندارد ISO 3834 (سیستم مدیریت کیفیت در جوشکاری)
این استاندارد، به عنوان یک مکمل مهم، به موضوع کیفیت در فرآیند جوشکاری می‌پردازد. برخلاف AWS که بیشتر روی روش و بازرسی فنی متمرکز است، ISO 3834 به سازمان‌دهی، مستندسازی، آموزش و نظارت بر فرآیند جوش توجه دارد.
شرکت‌هایی مانند ابنیه که در پروژه‌های صنعتی یا صادراتی فعالیت می‌کنند، اغلب گواهینامه این استاندارد را نیز اخذ می‌کنند.
۴. استاندارد ملی ایران INSO 3834 و INSO 8502
این استانداردها، معادل بومی‌شده‌ی برخی از الزامات ISO و AWS هستند و توسط سازمان ملی استاندارد ایران تدوین شده‌اند. در برخی پروژه‌های دولتی یا عمرانی، رعایت این استانداردها به‌طور خاص الزام‌آور می‌شود.
۵. دستورالعمل‌های WPS و PQR
WPS یا دستورالعمل جوشکاری، سندی فنی است که مشخص می‌کند یک اتصال باید با چه نوع الکترود، در چه آمپراژ، با چه نوع آماده‌سازی لبه و چه روش جوشکاری انجام شود.
PQR یا گواهی تایید فرآیند جوش، سندی است که نشان می‌دهد دستورالعمل فوق در عمل تست شده و نتیجه موفقیت‌آمیز بوده است.
در پروژه‌های استاندارد، تهیه WPS و تایید آن توسط مشاور یا بازرس جوش الزامی است. شرکت ابنیه تمامی پروژه‌های خود را براساس WPSهای تاییدشده اجرا می‌کند.
۶. الزامات تایید صلاحیت جوشکاران
طبق مبحث دهم و استاندارد AWS، تمام جوشکاران فعال در اسکلت‌های فلزی باید دارای تاییدیه معتبر باشند. این تاییدیه باید شامل:
مشخصات فردی
نوع اتصالاتی که فرد مجاز به اجرای آن است
تاریخ آزمون و نمره کسب‌شده
نوع الکترود و موقعیت مجاز جوشکاری
شرکت‌های معتبر مانند ابنیه، دوره‌های آزمون جوشکار را به‌صورت دوره‌ای برگزار می‌کنند و تنها به افراد دارای گواهی معتبر اجازه جوشکاری می‌دهند.
۷. بازرسی و کنترل کیفیت جوش
بازرسی جوش باید توسط افراد دارای صلاحیت (بازرس جوش دارای گواهی بین‌المللی مانند CSWIP یا AWS-CWI) انجام شود. روش‌های متداول بازرسی در ایران شامل:
بازرسی چشمی (VT)
تست‌های غیرمخرب مانند رادیوگرافی (RT)، التراسونیک (UT)، ذرات مغناطیسی (MT)
بررسی مستندات اجرای جوش (WPS، گزارش جوشکار، چک‌لیست‌ها)
ابنیه، با همکاری تیم‌های تخصصی بازرسی، تمام مراحل جوش را مستندسازی و کنترل می‌کند تا در زمان تحویل پروژه به هیچ ایرادی برنخورد.
نتیجه‌گیری
اجرای صحیح و ایمن جوشکاری در اسکلت‌های فلزی، بدون پیروی از استانداردهای معتبر ممکن نیست. از مبحث دهم مقررات ملی گرفته تا AWS D1.1 و استاندارد ISO 3834، همگی برای تضمین استحکام، یکنواختی، و دوام اتصال‌ها تدوین شده‌اند.
شرکت‌های باسابقه‌ای مانند ابنیه، با رعایت دقیق این ضوابط و بهره‌گیری از تیم‌های متخصص، توانسته‌اند پروژه‌هایی بی‌نقص از نظر جوشکاری تحویل دهند و رضایت کامل ناظران را جلب کنند.
نظرات